W ubiegły poniedziałek w NCK odbyło się sympozjum w sprawie obchodów 70-lecia istnienia dzielnicy Nowa Huta. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele mieszkańców dzielnicy Nowa Huta oraz władz miasta Krakowa w osobach: Prezydenta, Pana Jacka Majchrowskiego, wiceprzewodniczącego Rady Miasta Krakowa, Pana Sławomira Pietrzyka, radnych grodu kraka i dzielnic nowohuckich, dyrektorów wydziałów UMK oraz biznesmenów i przedstawicieli różnych stowarzyszeń pozarządowych. Pierwszą część sympozjum poświecono historii Nowej Huty oraz przygotowaniom do uroczystych obchodów jej rocznicy. W założeniach pierwotnych, miała ona być oddzielnym miastem, min. po to by stanowić przeciwwagę dla reakcyjnego i antykomunistycznego, w ocenie ówczesnych władz, Krakowa. Decyzja Józefa Stalina o budowie w Polsce bliźniaczego kombinatu metalurgicznego ( podobne powstały wraz z nowymi miastami, przed wojną w Magnitogorsku oraz po wojnie na Węgrzech, w Dunaújváros oraz w Eisenhüttenstadt, w byłej NRD) zapadła w 1947 roku. Przez ponad dwa lata polskie władze zastanawiały się nad lokalizacją tej inwestycji, by ostatecznie, uwzględniając min. czynniki polityczne oraz geograficzne (bliskość wody, ukształtowanie terenu oraz zaplecze surowcowe z Górnego Śląska), 17.05.1949 roku podjąć decyzję, iż to właśnie w okolicach Krakowa powstanie nowe miasto, które będzie jednocześnie zapleczem mieszkalnym  dla pracowników budowanej huty stali. Polecenie w tej sprawie wydał ówczesny wicepremier Hilary Minc, twórca min. planu sześcioletniego. Prace rozpoczęto natychmiast i już w miesiącu czerwcu 1949 roku, po wywłaszczeniu chłopów z okolic Mogiły i Pleszowa, rozpoczęto budowę pierwszych ceglanych ( materiał pochodził z rozbiórki kamienic Wrocławia) domów mieszkalnych, przy ulicy Mierzwy 14, w dzisiejszym os. Wandy. Generalnym projektantem w latach 1949–1959 był pan Tadeusz Ptaszycki. Jego plan architektoniczny zakładał, iż w mieście tym będzie mieszkać około 60 tysięcy ludzi. W połowie lat 60-tych pracowało i mieszkało w tej dzielnicy blisko 100 tys. ludzi, by w czasach współczesnych dojść do liczby ponad 300 tysięcy osób. Jest to więc największa dzielnica Krakowa, gdzie zastosowano wszystkie zasady i kategorie urbanistyczne budownictwa socjalistycznego ( wzorzec to warszawski MDM oraz dzielnice Moskwy), ale jednocześnie nawiązano do stylów renesansowych i barokowych (dawne budynki administracyjne huty  nawiązują do wyglądu weneckiego Pałacu Dożów, a niektórzy architekci potrafią nawet dostrzec w Nowej Hucie analogie do placu św. Piotra czy placu Vendome). Założenia urbanistyczne budowy Nowej Huty stanowią więc znakomity przykład architektury socrealizmu, niemającej sobie równych nie tylko w Polsce, ale i w  całej Europie. Pięć głównych arterii komunikacyjnych – na wzór wachlarza – miało odchodzić promieniście od placu centralnego. Drogi te miały być miejscem wielkich manifestacji politycznych. W centrum miasta zaplanowano też ratusz, siedzibę dzielnicowej rady narodowej i komitet partii. Osiedla mieszkalne miały z kolei stanowić zamknięte kwartały, do wnętrz których prowadziły bramy. W środku takich jednostek miały znajdować się mniejsze przestrzenie międzyblokowe wypełnione zielenią, dzięki temu Nowa Huta jest dzisiaj najbardziej zieloną dzielnicą Krakowa. Jednym z przełomowych w dziejach tej dzielnicy był moment rozpoczęcia, wiosną 1950 roku, budowy linii tramwajowej łączącej Nową Hutę z Krakowem. Inwestycja ta miała, między innymi, bezpośrednie przełożenie na podjęcie decyzji, iż w marcu 1951 roku, Nową Hutę włączono do Krakowa. Nowopowstała dzielnica Krakowa jeszcze przez długi okres czasu była uznawana za osobne miasto. Stąd wielu pracowników huty oraz mieszkańców dzielnicy, na pytanie skąd pochodzisz lub gdzie mieszkasz, odpowiada bardzo często, że pochodzi z Nowej Huty lub mieszka w Nowej Hucie. Tak na marginesie i gwoli rzetelnej informacji, pierwszą linię tramwajową, łączącą Nową Hutę z centrum Krakowa oddano do użytku w listopadzie 1952 roku. Do tego czasu, budowniczowie tej dzielnicy oraz kombinatu, mogli się tam dostać piechotą lub kolejką wąskotorową. Czasami takie wyprawy trwały kilka dni, bo dawna stolica polski kusiła blichtrem nie tylko zabytków, ale przede wszystkim restauracji i kawiarń, nie wspominając o innych, barwnych atrakcjach nocnego życia towarzyskiego w Krakowie. Na co dzień tych „atrakcji” brakowało w nowobudowanym mieście, stąd Kraków był tym magicznym miejscem, który przyciągał młodych junaków jak muchy do lepu. Nie byłoby tej dzielnicy, gdyby nie decyzja o powstaniu w tym miejscu kombinatu metalurgicznego. Budowę huty stali rozpoczęto 26 kwietnia 1950 roku, a jako oficjalny dzień otwarcia podaje się datę 22 lipca 1954 roku, kiedy to miał miejsce pierwszy spust surówki z wielkiego pieca numer jeden. 21 stycznia 1954 roku zakład otrzymał imię Lenina, która to nazwa utrzymała się do roku 1990. Wówczas zakład przemianowano na Hutę im. Tadeusza Sendzimira (pomimo kolejnych zmian nazwa im. Lenina wciąż funkcjonuje, szczególnie wśród starszych mieszkańców Nowej Huty). Dalszą historię kombinatu, czyli obecnego Arcelormittal O/Kraków nasi czytelnicy z pewnością znają, w związku z czym, w drugiej części relacji z sympozjum poświęconemu 70-lecia istnienia Nowej Huty pragnę skupić się na samych obchodach tych uroczystości. W ubiegłym roku odbywały się szerokie konsultacje społeczne w Nowej Hucie, przeprowadzone przez Miejskie Centrum Dialogu i Ośrodek Kultury im. C.K. Norwida, których podstawowym celem była chęć poznania projektów i pomysłów mieszkańców tej dzielnicy w sferze: 1) infrastruktury, 2) kultury i sportu, 3)spraw społecznych, tak by można było wspólnie opracować ciekawe projekty odnośnie planowanych obchodów jubileuszu 70-lecia Nowej Huty. W roku 2018 Miejskie Centrum Dialogu zapraszało również (podobno w dalszym ciągu to czyni w roku 2019) do udziału w konsultacjach za pośrednictwem umieszczonego na ich stronie internetowej formularza, w którym proszono mieszkańców Nowej Huty o szczegółowe opisanie jubileuszowych propozycji w wyżej wymienionych dziedzinach: infrastruktura, sport i kultura oraz sprawy społeczne. Każdy mieszkaniec obszaru Nowej Huty (dzielnice Czyżyny, Mistrzejowice, Bieńczyce, Wzgórza Krzesławickie i Nowa Huta) mógł wybrać jedną, dwie lub trzy z tych dziedzin. Wypełniony formularz można było przesłać pocztą elektroniczną na adres: dialoguj@um.krakow.pl oraz pocztą tradycyjną na adres: Miejskie Centrum Dialogu, ul. Bracka 10, 31-005 Kraków. Formularze z pomysłami można było również składać w specjalnie przygotowanym przez Miejskie Centrum Dialogu punkcie podczas Pikników Krakowskich nad Zalewem Nowohuckim, w ubiegłym roku. Pomysły zgłaszane były także za pośrednictwem ankiety internetowej. Z dotychczas zgłoszonych pomysłów (przewidywany koszt około 5 mln zł), związanych z obchodami 70-lecia Nowej Huty zaplanowano realizację, między innymi, następujących imprez kulturalno-rozrywkowych: 15.06.2019 – noc teatru w al. Róż, wrzesień 2019 – koncert operetkowy, noc muzyki ( nie ma jeszcze dokładnego terminu), Dni Nowej Huty, pikniki rodzinne w parkach nowohuckich i nad zalewem itd. Poniżej publikujemy tylko część najciekawszych lub najdziwniejszych pomysłów, jakie zgłaszali mieszkańcy Nowej Huty w trakcie warsztatów w Ośrodku Kultury im. C.K. Norwida, w ankietach bezpośrednio wysłanych do serwisu internetowego Dialog Społeczny Urzędu Miasta Krakowa na stronie www.dialoguj.pl oraz przez tzw. „Szafę Dialogu” ( autorki pomysł Adama Grzanki na wzór szafy z magnetofonem z filmu „Miś” ).  Źródło tekstowe: Miejskie Centrum Dialogu w Krakowie, https://dialogspoleczny.krakow.pl/konsultacje-spoleczne/70-lecie-nowej-huty-konsultacje/

Postulaty wypracowane podczas warsztatów :

1. Stworzenie manuala wizerunkowego dla Nowej Huty
2. Kampania wizerunkowa „Bezpieczna Huta”
3. Zagospodarowanie plaży nad Zalewem Nowohuckim, toalety mała architektura, punkty gastronomiczne
4. Róże na alei Róż, dobrej jakości
5. Rewitalizacja Placu Centralnego
6. Wsparcie finansowe Muzeum Czynu Zbrojnego
7. Stworzenie stref społecznych
8. Kawiarnie, restauracje z bawialniami dla dzieci
9. Zadbać o zieleń na osiedlach
10. Dofinansowanie Krakowskiego Klubu Żużlowego Wanda
11. Dofinansowanie Klubu Sportowego Hutnik
12. Dofinansowanie Zespołu Pieśni i Tańca Nowa Huta
13. Klub taneczny
14. Więcej ogródków kawiarnianych w lecie
15. Liceum artystyczno-teatralne
16. Miejsca parkingowe
17. Jubileusz Nowej Huty – niech będzie koncert, ale niech wszystkie środki na to nie pójdą, kilka mniejszych koncertów, koncerty na podwórkach, artyści rodzimi
18. Wystawa fotografii – kiedyś, dziś
19. Cykl koncertów – Nowa Huta, dlaczego nie ?
20. Teatr uliczny

W trakcie jednego z warsztatów mieszkańcy Nowej Huty mieli wybrać jeden z postulatów, który jest dla nich najważniejszy, napisać go na karteczce i przykleić. Poniżej wybory mieszkańców dzielnicy.

2. Musical o Nowej Hucie
3. Fontanna multimedialna nad Zalewem Nowohuckim
4. Pełnowymiarowe lodowisko
5. Orkiestra dęta Nowa Huta Marching Band
6. Transparenty z hasłami nawiązującymi do poprzedniego ustroju ?
7. Kino zamiast Tesco
8. Czysta Dłubnia
9. Fontanna grająca nad Zalewem Nowohuckim
10. Galeria Sztuki
11. Punkt informacji turystycznej
12. Reprezentacyjna aleja Róż
13. Obelisk, fontanna na Placu Centralnym
14. Cykliczny festiwal nowohuckich artystów
15. Najważniejsi ludzie

Lista pomysłów zgłoszonych za pośrednictwem ankiety i formularza online  (Oryginalna pisownia zachowana):

1. Utrzymanie w pełnym zakresie remontu al. Solidarności zgodnie z planowanym projektem na od pl. Centralny – Kombinat
2. Połączenie Nowej Huty z Niepołomicami ścieżka rowerowa
3. Remont nawierzchni na ul. Żeromskiego
4. Dofinansowanie do remontów dróg wewnętrznych osiedlowych plus nowe miejsca parkingowe
5. Przywrócenie nad Zalewem Nowohuckim plaży z prawdziwego zdarzenia oraz jej co jakiś czas odnawianie
6. Pl. Centralny wizytówką dzielnicy. Rewitalizacja budynków wpisanych do rejestru zabytków z :odnowieniem fasad bez stosowania styropianu ,przywrócić pierwotne detale i historyczną kolorystykę a na wystające detale zakładać kolczatki. Pasowało by przywrócić tralki i uruchomić ponownie neony filatelistyka i markiza i uporządkować reklamy oraz przywrócić pierwotny wygląd kandelabrów. Pl. Centralny to serce dzielnicy i perła architektury socrealistycznej
7. Najlepszym uczczeniem obchodów tej zacofanej i zaniedbanej prze kolejne pokolenia włodarzy będzie wykonanie kanalizacji na ul. Kalwińskiej i doprowadzenie bieżącej wody. Nie interesują mnie latające Lajkoniki. Wieńce i pseudokultura pod tytułem głupi festyn nie wnoszący nic w życie lokalnych mieszkańców .Interesuje mnie powyższe. Studzienki ściekowe na ulicy bo my te płacimy podatki które są angażowane w centrum Krakowa i bogate dzielnice Interesuje mnie dom kultury którego już wkrótce nie bedzie bo właściciel przejmie Dworek w Łuczanowicach
8. Zgłaszam propozycję działań zabezpieczających przed nadmiernym hałasem wobec mieszkańców bloku na ulicy osiedle Piastów 65. Blok leży blisko bardzo ruchliwej ulicy, której to nawierzchnia jest w złym stanie. Jeżdżące samochody powodują nadmierny hałas co negatywnie odbija się na zdrowiu mieszkańców bloku 65. Dodatkowo wnoszę o to by nie przeprowadzić linii tramwajowej pod oknami bloku 65 ( jak to jest w projekcie ) z tej samej przyczyny. Hałas wywołany przez tramwaje jak do tego dodamy hałas wywołany przez samochody wielokrotnie przekroczy dopuszczalne przez prawo normy decybeli
9. Ekologiczna kładka w poprzek Łąk Nowohuckich, będąca przedłużeniem osi Plac Centralny – Aleja Róż. Przybliżmy Łąki Nowohuckie mieszkańcom. Uzasadnienie: spacer dookoła łąk w umiarkowanym tempie zajmuje ok. godziny.
10. Stare autobusy na ulicach Nowej Huty – przejażdżki po osiedlach NH starymi autobusami SAN H01 i tramwajem linii „0”. UZASADNIENIE: Nowa Huta zawsze była dobrze rozwinięta komunikacyjnie. Pokażmy jak wyglądały podróże komunikacją miejską w
11. Koncerty, tańce, pokaz prac hutników, ubiór, przekazanie historii powstania NH, atrakcje – przejazd po starej Hucie mini pociągiem na gumowych kolach 🙂
12. Zorganizować Na Al. Róż Nowohucki Maraton Filmowy ,który potrwa wieczorem od piątku do niedzieli. Taka zorganizowana impreza będzie przyczyną integracji mieszkańców
13. Odnowienie w dzielnicy XV instalacji : Kosmiczna Spirala, Zdobyta Przestrzeń i rzeźby oman .Te dzieła sztuki wrosły w krajobraz i są ciekawe
14. „70 lat Nowej Huty” to turniej żużlowy z okazji jubileuszu dzielnicy w której to działa prężnie klub żużlowy . Ostatnia okrągła rocznica była uhonorowana turniejem żużlowym z okazji 60 lecia Nowej Huty – mieszkańcy oraz osoby spoza naszej dzielnicy mogli śledzić walkę najlepszych żużlowców świata za darmo.
15. Budowa nowego Domu Kultury
16. Jakiś koncert zespołu muzycznego gdyż nigdy nie są tu organizowane
17. Proponuje odrestaurowanie fortów położonych na terenie dzielnicy Mistrzejowice wraz z zadbaniem i powiększeniem jeśli to możliwe parków.
18. Zgłaszam propozycję cyklu prezentacji w ośrodkach kultury, bibliotekach na terenie całego Krakowa pt. „70-lecie Nowej Huty – I ty możesz zostać fotografem Nowej Huty
19. Projekcje plenerowe (nad zalewem i/lub przy Placu Centralnym) filmów – „Jak budowano Nową Hutę” (np. z archiwum PKF)
20. Projekcje filmów kręconych w Nowej Hucie
21. Nowa Huta kiedyś i dziś – wystawa fotograficzna zdjęć tych samych budynków i ważnych miejsc Nowej Huty w przeszłości i obecnie UZASADNIENIE: edukacja historyczna młodych nowohucian, krakowian i turystów
22. Koncert finałowy obchodów 70-lecia Nowej Huty – Marek Biliński i Jean-Michel Jarre w Hali Ocynowni Huty im. Sendzimira (muzyka elektroniczna w industrialnym miejscu) Uzasadnienie: Okrągła rocznica zasługuje na wydarzenie, które ściągnie tłumy turystów. Zagwarantuje to odpowiedni rozgłos wydarzenia i wpłynie na ruch turystyczny w Nowej Hucie jak i w Krakowie
23. Budowa windy osobowej w szpitalu Żeromskiego. Ułatwi to poruszanie się osobom starszym i niepełnosprawnym oraz matkom z wózkami
24. Zajęcia gimnastyczne dla każdego. Poprawi to sprawność organizmu
25. Dość imprez z nawiązaniem do historii PRL ?
26. Nie 70siecio lecie tylko W TRYBIE NATYCHMIASTOWYM DOPROWADZENIE ul. Igołomskiej do stanu przejezdności
27. Prelekcje/wywiady z osobami, które pamiętają budowę Nowej Huty i ważne wydarzenia, które miały miejsce podczas 70 lat jej historii
28. „Za bramą Watykanu” – wycieczka po Kombinacie (wycieczka autobusowa i/lub piesza z przewodnikiem po Hucie Sendzimira wraz ze zwiedzaniem budynków wyłączonych z eksploatacji)
29. Wydanie albumu, książki z historiami najstarszych mieszkańców Nowej Huty.
30. Propozycja Jerzego Kujawskiego „Szpinaka”, zgłoszona za jego zgodą ‒ odkupienie sprzedanego pomnika Lenina, który do 1989 roku stał w Alei Róż, i ponowne ustawienie go w tym miejscu, ale w pozycji leżącej (przewróconej turystyczną
31. Remont i modernizacja boiska sportowego Placówki Opiekuńczo – Wychowawczej os. Szkolne 27.
32. Proponuję, żeby służba zdrowia przebadała równolatków Nowej Huty. Na jej terenie znajdują się aż trzy szpitale Żeromskiego, Rydygiera i okulistyczny. Niech każdy w innym czasie zorganizuje badania laboratoryjne, diagnostyczne itp. ora wizyty u specjalistów.
33. 70 drzew na 70 lecie wokół płyty placu i przy osiedlu Centrum A,B, C,D

Postulaty, pomysły mieszkańców nagrane do „Szafy Dialogu”: (Zestawienie pogrupowane, niektóre powtarzały się kilkukrotnie)

3. Album z okazji 70-lecia Nowej Huty
4. Trasa zielona od początku placu w Bieńczycach aż do zalewu nawet dalej.
5. Festiwal muzyczny, który by zrzeszał różne gatunki muzyczne, w każdy dzień może być inny, gwiazdy przyciągną ludzi do Nowej Huty
6. Więcej kawiarni, księgarni, deptaków, miejsc gdzie można odpocząć, miejsc gdzie można się zrelaksować. Tak żeby Huta żyła, żeby była miejscem pięknym, pełnym życia i takim, w którym się rzeczywiście fajnie przebywa i fajnie się spędza czas
7. Na Placu Centralnym, na którym będą kwitły róże we wszystkich kolorach a najlepiej czerwonych, dziękuję
8. Zadbana dzielnica
9. Więcej miejsc do kontaktu ze znajomymi, a także z tymi służbowymi, więcej pubów, restauracji
10. Żeby chodniki były wyrównane
11. Punt informacji turystycznej, kulturalnej, gastronomicznej
12. Czołg dla każdej dzielnicy Nowej Huty

Swoistym podsumowaniem tych pomysłów i projektów są słowa  ujęte w raporcie końcowym Wydziału Rozwoju Miasta UM Krakowa, gdzie napisano min.: … „Ważną i często podnoszoną kwestią dla osób, które wzięły udział w konsultacjach był fakt, aby obchody nie były jedynie pretekstem do zorganizowania dużych koncertów bądź widowisk artystycznych, a okazją do tego by dla Nowej Huty po tym jubileuszu coś dobrego pozostało. W czołówce rekomendowanych działań znajdują się takie, które pokażą, że jest to miejsce ciekawe i przyjazne do życia a jednocześnie będą okazją dla rozwoju całej dzielnicy. Wśród problemów poruszanych podczas warsztatów wymieniano lata zaniedbań związanych z podstawowymi dziedzinami takimi jak infrastruktura drogowa, chodniki czy brak miejsc parkingowych, jak i brak miejsc spotkań, nadania funkcji centrum dla Placu Centralnego jako przestrzeni która skupi lokalną społeczność. Jedną z istotnych rekomendacji jest zatem gruntowna rewitalizacja Nowej Huty. Wśród najczęściej wymienianych postulatów jest nadanie Placu Centralnemu charakteru prawdziwego, lokalnego centrum. Dlatego konieczny jest nie tylko remont, ale kompleksowa rewitalizacja przestrzeni przy Placu Centralnym oraz alei Róż. Nadanie reprezentacyjnego wizerunku, zarówno placu, jak i alei Róż, która powinna być obsadzona różami, mieć nową ciekawą małą architekturę przez co będzie przyciągała nie tylko turystów, ale i mieszkańców, którzy będą chętnie spędzać wolny czas w atrakcyjnej scenerii. Nowa Huta potrzebuje przyjaznych stref społecznych, miejsc spotkań i rozmów w których to ludzie będą mogli odpoczywać, rozmawiać i angażować się w lokalne sprawy. Poprawi to również wizerunek dzielnicy jako miejsca bezpiecznego. Działania związane z organizacją obchodów powinny być zatem nakierowane na długotrwały rozwój dzielnicy. Jubileusz powinien dać Nowej Hucie, jak i mieszkańcom możliwość szerszego zaistnienia jako miejsce przyjazne, otwarte, ciekawe i odpowiadające na potrzeby współczesnych mieszkańców oraz turystów. Dzielnica posiada olbrzymi potencjał zarówno w miejscach, jak i w osobach, dlatego działania związane z jubileuszem powinny skupić się również na podkreśleniu tych zalet. Osoby tak mocno lokalnie związane, swoim wkładem mogą znacznie podnieść walor jubileuszu i sprawić, że stanie się on autentyczny”….

Przypominamy, że tylko w latach 2009-2017 w Nowej Hucie na większe i mniejsze inwestycje wydano blisko 340 mln zł. Oby te trend został utrzymany, a Nowa Huta odzyska w pełni swój dawny czar i blask, połączony z nowoczesnymi wymogami życia codziennego

 Krzysztof Bąk